Waarom Dolf Jansen over Oxfam in DWDD in de fout ging
Sinds Dolf Jansen boos is weggelopen uit een aflevering van DWDD nadat hij door Matthijs van Nieuwkerk stevig aan de tand werd gevoeld over de betrokkenheid van Oxfam bij seksschandalen, krijg ik tijdens mediatraining alsmaar de vraag waarom dit interview zo ontspoorde. Hieronder leest u wat er volgens mij allemaal fout ging.
Allereerst denk ik dat Dolf Jansen iets te gemakkelijk in dit interview is gestapt. Als regelmatige gast bij een omroep die hem qua politieke kleur in de regel gunstig gezind is, dacht hij waarschijnlijk dit varkentje even te wassen. Maar zoals we allemaal gezien hebben waste het varkentje hem. Dat kwam waarschijnlijk vooral doordat hij zich onvoldoende had voorbereid. In aanvang was hij goed bezig. Hij gaf blijk van de ernst van de zaak en schreeuwde met volle overtuiging van de daken hoe vreselijk hij het allemaal vond. Maar met alleen dit soort dingen vreselijk te vinden, daar kom je niet mee weg.
Onderste steen moet boven komen
Na het betuigen hoe erg hij het wel niet vond, had hij nog een stap verder moeten gaan. Hij had moeten zeggen dat dit tot op het bot moet worden uitgezocht. Dat de onderste steen boven moet komen. Dat alles gedaan moet worden ’to prevent this from happening again’. In plaats daarvan legde hij uit dat Oxfam UK onder wiens supervisie de wantoestanden zich hadden voorgedaan en Oxfam Novib waar Dolf Jansen ambassadeur van is, twee aparte organisaties zijn. Ook al mocht dat zo zijn, dit valt niet uit te leggen. Oxfam is voor het grote publiek immers Oxfam. Net zoals het Rode Kruis, het Rode Kruis is.
Ook was het niet handig van hem om de misstanden in de katholieke kerk erbij te halen toen het over de vraag ging waarom het zolang geduurd had alvorens Oxfam naar buiten kwam. Matthijs van Nieuwkerk wees hem meteen terecht door te zeggen dat het daar nu niet over ging.
Geniepige vragen
Ondanks enkele geniepige vragen van Matthijs van Nieuwkerk (hoe bont moet Oxfam-Novib het nog maken alvorens je geen amassadeur meer wilt zijn….) kreeg Dolf Jansen weer wat meer greep op het gesprek. Hij legde op een geloofwaardige manier uit waarom hij ervoor gekozen had om ambassadeur te blijven in plaats van de handdoek in de ring te gooien, zoals ook bischop Desmond Tutu had gedaan.
Toen Jan Mulder zich vanaf de tribune er mee begon te bemoeien keerde het tij weer opnieuw in het nadeel van Dolf Jansen. Mulder stelde de terechte vraag dat uitgezocht moest worden wie binnen Oxfam wist van de misstanden. Door dit vervolgens als gelul te bestempelen, ging Dolf Jansen goed de fout in. Hij had juist mee moeten gaan met die vraag door te zeggen dat dit inderdaad tot op het bot uitgezocht moest worden. Gelukkig realiseerde hij heel snel dat hij hier een dikke kans had laten liggen. Veerde vervolgens alsnog mee, herhaalde nog eens hoe vreselijk het allemaal was, ook voor al die Oxfam-Novib-medewerkers die zich dagelijks de schompus werken. Maar echt overtuigend was het niet.
Geen raketwetenschap
Crisiscommunicatie, communiceren met de media tijdens een crisis, is geen raketwetenschap. Het werkt bijna altijd volgens het zelfde stramien: leedwezen betuigen, betrokkenheid tonen (ik vind het vreselijk), zeggen dat je de kritiek heel serieus neemt (maar niet alleen woorden), dat je diepgaand gaat onderzoeken wat en hoe dingen niet goed zijn gegaan ( ook daden…) en daar vervolgens lering uittreken. (te verbeteren). Dolf Jansen deed het eerste goed, maar op de andere onderdelen is hij gezakt. Maar ieder zijn stiel, gelukkig heeft hij meer verstand van cabaret…
In de strijd om de kijkcijfers is alles geoorloofd. Dit leidt soms tot groteske toestanden waarin bekende Nederlanders of Vlamingen die van toeten noch blazen weten, worden opgevoerd om hun mening te geven over iets waar ze net zoveel verstand van hebben als van een pas geboren baby. Dat is jammer. Want als je bekend bent, maar niet gehinderd wordt door enige kennis dan komt het echt niet altijd goed.
Tijdens mediatraining zeg ik voortdurend dat je niet alleen op inhoud maar vooral in een relatie communiceert. Maar dat betekent nog niet dat je op een mediagenieke wijze zomaar onzin kunt bezigen. Misschien dat je dan ook het nieuws haalt, maar niet op de manier waarop je gehoopt had… Dit laatste zouden programmamakers van het Nederlandse programma DWDD of het Vlaamse programma De Afspraak ( Canvas) zich ook eens ter harte moeten nemen. Want te pas en te onpas worden daarin Bekende Nederlanders (BN-ers) en Bekende Vlamingen (BV-ers) opgevoerd. Niet omdat ze verstand hebben van een bepaald onderwerp, maar wel om de lolbroek te komen uithangen. Veel kijkers zitten daar niet op te wachten.
Vaak heb ik me afgevraagd waarom veel programmamakers hiermee doorgaan? Is het een gebrek aan creativiteit om niet van de gebaande wegen af te durven wijken? Is het pure voorzichtigheid, dus liever op zeker spelen? Want een bekende lolbroek is voor de kijkcijfers meestal wel een schot in de roos. Of is het een wereldje van ons-kent-ons waar men elkaar zoveel mogelijk de bal probeert toe te spelen? Want laten we eerlijk zijn: BN-er of BV-er zijn is big business!
Dankzij mediatraining kunnen echte specialisten het beter uitleggen
Hoe het ook zij: als het gaat om de kijkcijfers is alles geoorloofd. Dit geldt niet alleen voor de commerciële zenders maar ook voor de staatszenders. Gaat het bijvoorbeeld over de wereldpolitiek of over de vermogenswinstbelasting dan zou je verwachten dat er echte experts aan tafel aanschuiven. Maar de werkelijkheid is anders. Zo blijkt dat Jan Mulder al meer dan 250 keer heeft mogen aanschuiven bij DWDD. Niks te na over zijn voetbalexpertise, maar als hij daar dan ook nog de Amerika-deskundige moet gaat uithangen of zoiets, dan vind ik dat op zijn minst toch bedenkelijk. Ook heb ik hem al in de rol van asielbeleidspecialist gezien en zelfs al als macro-econoom. Natuurlijk kunnen BN-ers en BV-ers het in de regel wel uitleggen.Maar het moet natuurlijk wel geloofwaardig blijven. Er lopen echt wel voldoende echte specialisten rond die het uitstekend kunnen uitleggen. Temeer daar veel bedrijven en instellingen de laatste jaren bewust veel geld in mediatraining hebben geïnvesteerd om hun beleidsmensen en specialisten in staat te stellen om moeilijke onderwerpen op een toegankelijke manier voor het voetlicht te brengen.
Tom Lanoye als vermogensaanwasspecialist
Ook de Vlaamse televisie is Bekende-Vlaming-verslaafd. Net als in Nederland lijdt men daar aan dezelfde bloedarmoede om hoofdzakelijk bekende Vlamingen uit te nodigen? Zo mag de Vlaamse schrijver en toneelregisseur Tom Lanoye met een zekere regelmaat komen uitleggen waarom bepaalde politieke partijen niet deugen, of nog erger, zijn mening ventileren over de vermogensaanwasbelasting, zoals ik laatst in het tv-programma De Afspraak zag. Nu zal Tom Lanoye ongetwijfeld veel verstand hebben van boeken schrijven, maar schoenmaker blijf bij je leest zou ik zeggen. Zeker als hij niet gehinderd door kennis grote onzin uitkraamt en om zijn onkunde te camoufleren de draak gaat steken met een andere studiogast die wellicht vanwege haar politieke kleur hem onwelgevallig was. Spectaculaire tv, ja dat wel. Maar zo wordt informatie infotainment en daar zitten veel kijkers niet op te wachten. Zeker als ze naar meerwaarde op zoek zijn.
Evert van Wijk geeft mediatraining aan het bedrijfsleven en de politieke wereld. Voor meer informatie: www.mediatrainingbenelux.nl
