Het gebeurt regelmatig tijdens een mediatraining. Iemand krijgt een lastige vraag en je ziet hoe die persoon zich in allerlei bochten wringt om uiteindelijk een heel gekunsteld antwoord te geven…
Maar is dat nu wel nodig?
Daarom zeg ik altijd: vraag je eerst af wat je eerlijke antwoord zou zijn geweest op die vraag?
Soms is het eerlijke antwoord niet alleen super voor de hand liggend, maar ook stupid simpel. Bijvoorbeeld: – ik weet niet of die rook giftig is, want ik ben geen medisch expert. – Of… alvorens ik uw vraag kan beantwoorden moet ik toch eerst de onderzoeksresultaten afwachten. – Of… ja, ik kan me helemaal voorstellen dat de omwonenden na dezes gasontsnapping zich zorgen maken over hun veiligheid en daarom gaan we er alles aan doen om dit soort incidenten in de toekomst te voorkomen.
Zoek het antwoord dus niet te ver. En geef het eerlijke antwoord.
Heeft u zich wel eens afgevraagd waarom journalisten hun gasten vaak scherp interviewen? Die vraag stel ik regelmatig tijdens mediatraining en waar de deelnemers niet altijd meteen raad mee weten.
Toch is meestal is het antwoord simpel: ze willen de waarheid boven tafel krijgen. Niet alleen de waarheid, maar de HELE waarheid. Maar dat is niet het enige. Er is immers nog een andere belangrijke reden waarom journalisten u hard interviewen. U heeft er alle belang bij om die ook te kennen, want zeker bij crisissituaties kunt u daar behoorlijk uw voordeel mee doen.
Dat het tijdens interviews er wel eens hard aan toe kan gaan, is zeker bij crisissituaties het geval. Vaak is er dan sprake van de bad guys tegen de good guys. De bad guy is natuurlijk de veroorzaker van de crisis. Behalve de voor de hand liggende vragen als de wie-, wat-, waar-, wanneer-, hoe- en waaromvragen, zal de journalist ook willen weten of de crisis niet voorkomen had kunnen worden en zo ja waarom dat dan niet is gebeurd. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de vraag of u de schade gaat vergoeden, wie verantwoordelijk is en vooral ook wiens schuld het is.
Boos geen commentaar roepen maakt de journalist helemaal happy
Maar behalve persoonlijke glorie streven media natuurlijk ook naar hoge oplagecijfers en luister- en kijkcijfers. De krant is immers ook een product, dat iedere dag weer opnieuw verkocht moet worden. Vallen de oplage- of kijkcijfers tegen dan rolt je journalistenkop voordat je het goed en wel in de gaten hebt. Journalisten als Twan Huys en Umberto Tan hebben dat intussen ook mogen ervaren.
Wie boos wordt, heeft zichzelf niet onder controle
In hun streven om door het grote publiek als hero te worden gezien, kunnen journalisten wel eens behoorlijk uit de bocht vliegen. De kunst is dan om op de juiste momenten mee te bewegen met de emotie om vervolgens de u-bocht te maken om als geïnterviewde toch je punt te maken. Word in ieder geval nooit boos, hoe agressief de vraag ook is. Want wie boos is, heeft zichzelf vaak niet onder controle.En zeg nu zelf: als u iemand op de tv ziet die zichzelf niet onder controle heeft, dan denken veel mensen automatisch dat die andere zaken ook wel niet onder controle zal hebben…
Over de auteur
Evert van Wijk woonde en werkte de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is crisiscommunicatieadviseur, mediatrainer en auteur van verschillende boeken over mediatraining en debattechniek (www.mediatrainingbenelux.nl ). Ook schrijft hij boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. www.cultuurverschillenbelgienederland.nl)
Hadden we maar goede mediatraining gehad zal menig manager in de jaren negentig gedacht hebben toen journalist Pieter Storms furore maakte met zijn beruchte tv-programma Breekijzer. Het was voor het eerst dat Nederland kennis maakte met het fenomeen van de journalisitieke overval. Het programmaformat was vrij eenvoudig: iemand voelde zich onjuist behandeld door een bedrijf of overheidsinstelling, waarna Storms met draaiende camera bij de ‘boosdoeners’ langs ging om verhaal te halen. Reken maar dat het spraakmakende televisie opleverde en bij ons heel wat nieuwe klanten voor een doorgedreven crisismediatraining. Want heel wat managers wilden plotsklaps weten hoe je je tegen deze vorm van journalistiek het beste kunt wapenen.
Voorkom imagoschade
We zijn nu ruim twintig jaar verder. Je zou denken dat mensen bij bedrijven en instellingen inmiddels zo goed getraind zijn dat ze zich niet meer laten intimideren door een journalist met lastige vragen en een draaiende camera. Maar niets is minder waar. Veel mensen schieten in een kramp en weten zich letterlijk geen houding te geven, om daarna zo’n beetje alles fout te doen wat je in zo’n situatie fout kúnt doen. Met alle imagoschade vandien…
Dwangsom
Kijk eens naar het programma De Zorgwaakhond van Omroep Max. Presentator Jan Slagter was op bezoek bij een vrouw die deels verlamd is geraakt. Al jaren probeert ze voorzieningen te krijgen van haar gemeente, zoals aanpassingen in huis en een nieuwe rolstoel (die inderdaad tot op de draad versleten oogt). Maar de gemeente doet niets. Ook niet als de voorzieningenrechter maant tot actie op straffe van forse geldboetes.
Gezicht als een oorwurm
Slagter stapt daarom met draaiende camera het stadskantoor binnen en krijgt de gemeentesecretaris te spreken. Wat dan volgt, is zacht gezegd ontluisterend. De secretaris ontkent dat de rolstoel versleten is (alsof hij dat weet), jongleert wat met ambtelijke termen en draait, stamelt en flatert er op los. Hij trekt daarbij een gezicht als een oorwurm en vergeet bovendien waar het in deze zaak om draait: een vrouw die om hulp vraagt. En die camera ondertussen maar snorren! Zo leren wij kijkers dat dit gemeentebestuur niet alleen zijn wettelijke zorgplichten schaamteloos verzaakt, maar dat je voor een beetje menselijkheid hier ook al aan het verkeerde adres bent. Terecht? Misschien niet. Maar het kwaad is voor de gemeente dan al geschied. Terwijl dat helemaal niet nodig was geweest…
Regie in eigen handen
Je kunt je namelijk prima voorbereiden op een overval met een draaiende camera! Tijdens onze trainingen oefenen we regelmatig zogenoemde ambush-situaties. We leren mensen hoe te handelen tijdens een onverwachte confrontatie met een tv-ploeg. De essentie is eenvoudig: wie niet kopje onder wil gaan, neemt in zo’n situatie de regie liever zelf in handen.
Over de auteur
Peter van den Assem is sinds 2017 managing partner bij MediaTrainingBenelux. (www.mediatrainingbenelux.com )Hij geeft mediatraining, debattraining en presentatietechniek aan het bedrijfsleven en de politieke wereld. Voorheen werkte hij als journalist voor ondermeer De Wereldomroep, Radio Rijnmond en als journalist voor de geschreven media, waaronder BN/DeStem. Ook werkte hij als tv-presentator/anchorman voor diverse tv-programma’s.
Moet ik tijdens een crisis interview-verzoek van de media altijd toestaan? Die vraag krijg ik vaak gesteld tijdens mediatraining. Het antwoord is NEE! Er zijn heel veel gevallen te bedenken waarin je beter afziet van een interview. Maar dat is NIET hetzelfde als zeggen GEEN COMMENTAAR. Vaak ook kun je volstaan met een schriftelijke reactie al zullen journalisten daar ook niet altijd even blij mee zijn. Maar dat laatste zou op momenten van crises eigenlijk nog uw minste zorg moeten zijn…
Situaties waarin je beter een low profile aanneemt, zijn bijvoorbeeld onderwerpen die niet alleen uw bedrijf, maar ook de hele bedrijfstak aangaan. Met ontdekt bijvoorbeeld dat een bepaalde stof kankerverwekkend is, maar u bent een van de vele bedrijven die deze stof produceert. Als u dan het voortouw in de media gaat nemen dan zullen uw collega-bedrijven daar heel blij mee zijn. U haalt dan namelijk ook voor hen de kastanjes uit het vuur als u ’s-avonds in Nieuwsuur daarover geroosterd wordt.
Het gaat om UW imagobelangen
Een andere situatie is als aan je uitspraken zware juridische consequenties verbonden kunnen worden. Dan is het zaak dat ieder woordje zorgvuldig op een gouden weegschaal gewikt en gewogen wordt. In die gevallen maak je dan beter een persstatement die zorgvuldig juridisch is gecheckt in plaats van mee te werken aan een interview. Journalisten zullen dat niet altijd even leuk vinden. Ze willen een ’talking head’ op tv. Maar het is niet omdat zij een talking head willen dat u die beschikbaar moet stellen? Het gaat in die gevallen om UW imagobelangen en dan is het jammer maar helaas voor de journalist…
De Schuldvraag wordt bijna altijd gesteld
Ook bij complexe situaties waar nog niet helemaal duidelijk is bij wie de schuldvraag ligt, is het beter om niet op camera te reageren. Want die schuldvraag, wordt zeker in het calvinistische Nederland altijd gesteld. Denk bijvoorbeeld aan in China geproduceerde medicijnen die daar mogelijk vervuild zijn met kankerverwekkende stoffen. Wie had dit moeten controleren? Wie is verantwoordelijk? Welke maatregelen moeten worden genomen en door wie? Terwijl het Chinese bedrijf de kaken stevig op elkaar houdt, moet je ook hier uitkijken dat je de issue niet naar je toetrekt.
Moet je dan Geen Commentaar roepen?
Maar moet je dan roepen dat je geen commentaar geeft? Nee, natuurlijk niet! Maar je kunt vaak wel al heel goed wegkomen door je te beperken tot een korte schriftelijke verklaring. Hierin leg je uit dat je de situatie heel serieus neemt, dat je een diepgaand onderzoek gaat instellen en dat je met nadere informatie komt, zodra je dit onderzoek hebt afgerond.
Over de auteur
Evert van Wijk woonde en werkte de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is crisiscommunicatieadviseur, mediatrainer en auteur van verschillende boeken over mediatraining en debattechniek (http://nlmediatra-ntola.savviihq.com ). Ook schrijft hij boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland (https://cultuurverschillenbelgienederland.nl )
Graag ons blog volgen?
U ontvangt dan onze maandelijkse nieuwsbrief vol tips & adviezen om uw Media performance te verbeteren.
Eerste les in crisiscommunicatie. Zit je fout, erken het dan ook en bied je excuses aan. Dat geldt ook voor de NOS en in het bijzonder voor journalisten als Gerri Eickhof en zijn NOS-cameraman die een vlogger een keiharde trap onder diens kont verkocht. Want hoe je het ook bekijkt: dit is goed fout! Zoiets doe je niet. Zoiets doe je nooit! Ook al heet je NOS!!!
Ook tijdens het aansluitende welles/nietes spelletje dat tussen het NOS-team en de vlogger ontstond, had je van een doorgewinterde nieuwsman al Gerri Eickhof toch wel mogen verwachten dat hij deze zaak niet verder had laten escaleren. In plaats daarvan intimideerde hij de vlogger behoorlijk door in diens comfortzone te treden waardoor de zaak van kwaad tot erger ging. Hij had beter zijn cameraman gevraagd zijn excuses aan te bieden om vervolgens in de auto te stappen en zijn interviewtjes twee straten verder te gaan doen.
Iedereen met smartphone is journalist
Zeker van ervaren mediamensen mag je verwachten dat ze bekend zijn met de nieuwe realiteit: iedereen met een smartphone is journalist.
Wie het filmpje bekijkt, zal wellicht ook het gevoel krijgen dat de politie eveneens niet helemaal vrijuit gaat en te gemakkelijk voor de zijde van de NOS kiest. Zoals de vlogger terecht ergens opmerkte: “had ik de cameraman onder zijn gat geschopt dan was ik allang geboeid en wel in een boevenwagen afgevoerd.”
NOS is grootste verliezer
Intussen heb ik, nu drie dagen later, nog nergens gehoord en gezien dat de NOS, of nog beter de cameraman zelf, persoonlijk zijn excuses heeft aangeboden aan de vlogger voor dit niet goed te praten gedrag. Ook al was de vlogger behoorlijk irritant, zou het de NOS wel sieren om dit alsnog te doen… Nu levert het filmpje alleen maar verliezers op met de NOS als de grootste.
